Gıdalarda Kontaminasyon ve Kirleticiler: Sağlık Riskleri

Kontaminasyonu Önleme Yöntemleri

Kontaminasyon ve Kirleticiler

Kontaminasyon, bir madde veya maddenin bir kısmının başka bir madde veya madde grubuyla istenmeyen bir şekilde karışması durumudur. Gıda sektöründe, kontaminasyon, gıdaların zararlı maddelerle bulaşması anlamına gelir. Bu durum, gıda güvenliğini tehdit eder ve tüketicilerin sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Kirleticiler ise, gıdaları kontamine eden bu zararlı maddelerdir. Çeşitli kaynaklardan kaynaklanabilirler ve gıdanın fiziksel, kimyasal veya biyolojik özelliklerini değiştirebilirler.

Gıdalarda Kontaminasyonun Kaynakları

• Üretim Aşaması: Tarım alanlarındaki toprak ve su, pestisitler, gübreler ve diğer kimyasallar ile kirlenebilir. Bu maddeler, bitkilere geçerek gıdalara bulaşabilir.
• Depolama Koşulları: Gıdaların uygun olmayan sıcaklıkta veya nemde depolanması, bakteri üremesini hızlandırabilir.Bunun sonucunda toksin üremesi meydana gelebilir.
• Taşıma Araçları: Taşıma araçlarının hijyenik olmaması, gıdaların kontamine olmasına neden olabilir.Burada metal kontaminasyonu riski fazladır.
• Hava: Hava kirliliği, gıdalara toz ve zararlı partiküllerin bulaşmasına yol açabilir.Bunlardan elde edilen yağlarda polisiklik aromatik hidrokarbonlar(Pah) olma olasılığı yüksektir.

Kontaminasyon ve Kirleticler Hangi Mevzuatlarda Bulunur?

Kontaminasyon ve kirleticler TGK-Bulaşanlar Yönetmeliğinin ekine göre değerlendirilir.Burada metaller,toksinler,dioksinler,pahlar,melamin analizleri ve diğer burada bulunan analizler değerlendirmesi yapılabilir.

Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliğine göre pestisit analizlerinin değerlendirmeleri yapılabilir.

Türkiye’de üretilen ürünler için sırasıyla Ek-4,Ek-2 ve Ek-3 e bakılarak uygunlukları kontrol edilir.

Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmokoliojik, Aktif Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Yönetmeliğine göre veterine ilaç kalıntısı analizlerinin değerlendirmeleri yapılabilir.

Bu Kontaminasyon ve Kirleticler için Yapılan Analizler

Bu analizlerde hangi ürün grupları tehlikedir ve sağlığa zaraları nelerdir?

Metaller ve Diğer Elementler(Pb,Cd,Hg,As,Sn,vb..) (ICP-MS)

Toprak,sulama suyu,hava,kullanılan paslı ekipmanlarda gıdalara bulaşma olabilir.

Meyve,sebze ürünleri;bebek mamaları;balıkçılık ürünleri;et ürünleri,tahıl bazlı ürünler,çiğ süt,konserve gıdaları,baklagiller;çiçek balı;yağlı tohumlar,takviye edici gıdalar,yemler tehlikeli ürün grupları olup,sağlık açısından sinir sistemi hastalıkları,kanser,böbrek hasarları ve kalp üzerinde olumsuz etkileri vardır.

Fosfor, Kurşun,Kadmiyum,Civa,Arsenik,Kalay,Krom,Nikel,Selenyum,Kobalt,Gümüş, Mangan,Vanadyum,Lityum,Berilyum,Galyum,Sezyum,Tellür,Demir,Baryum,Antimon,Çinko,Bakır Alüminyum,Sodyum,Potasyum,Kalsiyum,Magnezyum,Molibden,Bor ;elementlerinde metal analizleri yapmaktayız.

Dioksinler ve Poliklorlu bifeniller (PCB) (GC-MSMS)

Dioksinler ve PCB'ler, çevreye toprak, su ve hava yoluyla yayılmaktadır. Bu maddeler, bitkiler tarafından emilir ve hayvanlara geçer. Sonrasında da insanlar, bu hayvanları tüketerek bu maddelere maruz kalır. Özellikle yağlı balıklar, süt ürünleri ve et ürünleri, dioksin ve PCB birikimi açısından risklidir.Ayrıca hava yoluyla solunarak vücuda girebilir. Özellikle endüstriyel bölgelerde yaşayan insanlar, bu riskle daha sık karşılaşır.

Et ve et ürünleri,katı yağlar,çiğ süt ve süt ürünleri,yumurta ve yumurta ürünleri,bitkisel sıvı yağlar ve katı yağlar,bebek ve küçük çocuklara yönelik gıdalar,yemlerde dioksinin yüksek miktarda olma olasılığı yüksektir. Kanser,bağışıklık sistemi,cilt sorunları gibi insan vücüdunda etkileri gözlemlenmektedir.

Dioksinler,Pcbler ve Dioksun Furanların analizleri yapılarak ürünlerdeki miktarları belirlenir.

Polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) (GC-MSMS)

Orman yangınları, volkanik patlamalar gibi doğal olaylar sonucu ortaya çıkabilir. Motorlu taşıtların egzoz gazları, mangal veya açık ateş üzerinde yemek pişirme pah oluşumuna sebep olabilir

Muz cipsi,kakao çekirdekleri ve bunlardan elde edilen ürünler ,tütsülenmiş et ve tütsülenmiş et ürünleri,katı ve sıvı yağlar,bebek formülü ve devam formülü,bebek ve küçük çocuk ek gıdaları pah açısından riskli ürünlerdir.Sağlığımıza etkileri ise;kanser,solunum sistemi,üreme sistemi,genetik hasarlar. Benzo(A)Piren, Krisen, Benzo(B)Floranten, Benzo(A)Anthrasen etken maddelerinde pah analizleri yapılmaktadır.

3-monokloropropan-1,2-diol (3-MCPD) Glisidil yağ asidi esterleri (GC-MS/LC-MSMS)

Yüksek sıcaklıkta işleme maruz kalmış ürünlerde  3-mcdp riski bulunmaktadır.

Soya sosu,Sıvı ve katı yağ karışımları ,Bebek formülü ve devam formülü riskli ürünlerdir.Kanser,böbrek hasarı,genetik hasarlar,üreme sistemi üzerinde olumsuz etkileri vardır.

3-Mcdp ve Ge esterleri (Linoleate, Linolenate, Oleate, Palmitat) etken maddeleri kapsamımız dahilinde analiz edilmektedir.

Melamin Tüm Gıdalar ve Yemler (HPLC-UV/LC-MSMS)

Melamin, genellikle süt ve süt ürünleri gibi protein içeriği yüksek gıdalara kasıtlı olarak eklenir. Bu durum, üreticilerin ürünlerini daha yüksek protein içeriğine sahip göstererek daha yüksek fiyatla satmak istemeleriyle ilgilidir.

Bebek mamaları, süt tozları, yoğurt, peynir, kuru yumurta, yumurta tozu, sosis, sucuk gibi işlenmiş et ürünleri, balık unu, balık yemi, mısır unu, buğday unu gibi ürünler riskli ürünlerdir.Sağlığımıza etkileri böbrek hastalıkları,kanser riski,idrar yolu enfeksiyonları.

Perklorat (LC-MSMS)

Perklorat, toprak ve suda kolayca çözündüğü için yeraltı ve yüzey sularını kirletebilir. Bu kirlenmiş suların tarımda kullanılmasıyla bitkilere, bitkilerin tüketilmesiyle de insanlara bulaşabilir. Perklorat, kirlenmiş su ile sulanan bitkiler, süt, süt ürünleri ve deniz ürünleri gibi gıdalarda bulunabilir.

Meyve ve sebzeler ,çay,bebek formülü ve devam formülü,tahıl bazlı olmayan ek gıdalardır.Troid bezi,hamilelik ve doğurganlık,gelişimsel etkiler sağlık açısından riks altındadır.

Perfloraalkil bileşenleri (PFOS-PFOA-PFNA-PFHxS) (LC-MSMS)

Gıda ambalajlarından,yapışmaz tavaların kullanımında, PFAS içeren atıkların yanlış bertaraf edilmesi, toprak ve su kaynaklarının kirlenmesine neden olur.

Yumurtalar,kabuklular ve çift kabuklu yumuşakçalar,balık eti,et ve yenilebilir sakatatlar riskli ürünlerdir.Sağlığımza etkileri ise;bağışıklık sistemi,hormonal bozukluklar,kolesterol ve karaciğer rahatsızlıklarına sebep olur.

Nitrat (UV SPEKTROFOTOMETRE)

Nitrat, hem faydalı hem de potansiyel olarak zararlı olabilen bir maddedir. Dengeli ve çeşitli bir beslenme ile nitratın faydalarından yararlanırken, risklerini de minimize edebilirsiniz.

Ağızda bulunan bakteriler, yutulan nitratı nitrite dönüştürür. Nitrit ise daha sonra nitrozamina dönüşebilir.  Nitrozaminler, kanserojen olduğu düşünülen maddelerdir. Özellikle işlenmiş et ürünlerindeki nitratlar, bu dönüşüme daha yatkındır.

Ispanak, marul, roka, havuç, pancar, şalgam, Sucuk, salam, pastırma ve çocuk ek gıdaları riskli ürünlerdir.Kanser riski oluşturabilir ve bebeklerde methemoglobinemi rahtsızlığına sebep olur.

Ergot Alkaloidleri (LC-MSMS)

Ergot mantarları, özellikle çavdar başaklarında gelişir ve bu başaklarda morumsu, boynuz şeklindeki sklerotlar (mantarın dayanıklı bir formu) oluştururlar. Bu sklerotlar, hasat sırasında tahıllara karışır insan tüketimine sunulabilir.

Çavdar,arpa,buğday,yulaf,buğday gluteni,işlenmiş tahıl bazlı ek gıdalar riskli ürünlerdir.Sağlımıza etkileri ise;vasküler sistem,sinir sistemi,bağışıklık sistemi,sindirim sistemine etkileri vardır.

Tropan Alkaloidleri(Atropin,Skopolamin) (LC-MSMS)

Tropan alkaloidleri, özellikle Solanaceae familyasından bitkilerde doğal olarak bulunan ve psikoaktif etkileri olan bir grup kimyasaldır. Bu maddelerin yanlış kullanımı ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Antikolinerjik etkiler, halüsinojenik etkiler,uyarıcı etkiler sağlık açısından riskli durumlardır. Analiz edilebilecek gıdalar; işlenmemiş darı ve sorgum, mısır, karabuğday, bitkisel infüzyonlar(kurutulmuş ürünler,sıvı ürünler),bebek ve küçük çocuk ek gıdası.

Prolizidin Alkaloidleri (PA) (LC-MSMS)

PA içeren bitkilerin yanlışlıkla yenmesi, Bu bitkilerle beslenen hayvanların sütü, yumurtası veya etinin tüketilmesi, Arıların PA içeren bitkilerden topladığı nektarla üretilen balın tüketilmesi.

Çay,bebek ve küçük çocuklara yönelik çay ,bitkisel infüzyonlar,kimyon,takviye edici gıdalar,riskli ürünlerdir.Sağlık açısından karaciğer hasarı,kanser riski,genetik hasar,bağışıklık sistemi sorunlar yol açar.

Mikotoksinler(Aflatoksin B1,Toplam Aflatoksin,Okratoksin,Zearalenon,Deoksinivalenol, Fumonisin B1-B2,Patulin,T2-HT2-Citrinin) (HPLC-UV / HPLC-FLD / LC-MSMS)

Kuraklık, aşırı nem, sıcaklık değişimleri gibi çevresel faktörler, bitkilerin küflenmesine, hasat sırasında hasarlı veya olgunlaşmamış ürünlerin toplanması, ve uygun olmayan depolama koşulları (yüksek nem, sıcaklık, havalandırma yetersizliği) küflerin çoğalmasına ve mikotoksin üretiminin artmasına neden olur.

Baharatlar ve elde edilen ürünler,sert kabuklu meyveler ve elde edilen ürünler,tahıllar ve tahıllardan elde edilen ürünler,yağlı tohumlar ve elde edilen ürünler,yemler,bebek devam formülleri ve ek gıda,meyve suları, konsantreden üretilen meyve suyu, konsantre meyve suyu ve meyve nektarları,elmadan elde edilmiş veya elma suyu içeren distile alkollü içkiler, elma şarabı ve diğer fermente içkiler,katı elma ürünleri tehlikeli ürün gruplarıdır. Sağlık açısında,kanser,karaciğer,böbrek,sinir sistemi,üreme sistemi bozukluklarına sebep olur.

Mikotoksinler çoklu istenmesi durumumdan multitoksin olarak aşağıdaki ürün gruplarında yapılabilir.

Baharatlar ve elde edilen ürünler,sert kabuklu meyveler ve elde edilen ürünler,tahıllar ve tahıllardan elde edilen ürünler,yağlı tohumlar ve elde edilen ürünler,yemler tehlikeli ürün gruplarıdır.Sağlık açısında,kanser,karaciğer,böbrek,sinir sistemi,üreme sistemi bozukluklarına sebep olur.

Akrilamid (LC-MSMS)

Akrilamid, yüksek sıcaklıklarda pişirilmiş karbonhidrat açısından zengin besinlerde doğal olarak oluşan bir kimyasal bileşiktir. Özellikle kızartma, fırınlama ve kavurma gibi pişirme yöntemlerinde, besinlerdeki şeker ve proteinlerin etkileşimi sonucu oluşur.

Patates kızartması, cips,ekmek, bisküvi, kraker, kek,kavrulmuş kahve,patlamış mısır, cipsler tehlikeli ürünlerdir.Sağlık açısında,kanserojen potansiyeli,sinir sistemi,üreme sağlığı,genetik hasarlara neden olabilir.

Veteriner İlaç ve Antikoksidial Tayini (LC-MSMS)

Veteriner ilaçlar ve özellikle antikoksidial maddeler, hayvan sağlığı için büyük önem taşısa da yanlış kullanım veya kontrolsüz ortamlarda bulaşma riskleri taşımaktadır. Bu bulaşmalar, hem hayvanlar hem de insanlar için ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kırmızı et,balık,bal,süt,kanatlı eti,tavuk yumurtası,süt tozu,bitkisel orjinli yem,hayvansal orjinli yem riskli ürün gruplarıdır.Fazla maruz kalmak;karaciğer ve böbrek üzerinde olumsuz etkileri olabileceği gibi direnç gelişimini önlemektedir.

Seçilmiş Bazı Pestisitlerin Tespiti ve Miktarının Belirlenmesi Analizi (GC-MSMS/LC-MSMS/GC-MS HEADSPACE)

Tarım ürünlerini zararlılardan korumak “pestisit” adı verilen kimyasal maddeler kullanılmaktadır. Ancak yanlış kullanıldıklarında insan sağlığı ve çevre için ciddi riskler taşıyabilirler. Pestisitlerin bulaşma yolları, hem üretim aşamasında hem de tüketim aşamasında çeşitlilik gösterir.

Gıdalar,yemler,bebek mamaları riskli ürünleri içerir.Sağlık için kanser,akut-kronik zehirlenme,sinir sitemi,cilt ve solunum problemlerine neden olabilir.

Gıda Kontaminasyonunu Önleme Yöntemleri ise;

• Eğitim: Gıda işleyenlerin ve tüketicilerin gıda güvenliği konusunda bilinçlendirilmesi.
• Gıda Takibi: Gıda zincirinin her aşamasında gıda güvenliği uygulamalarının takip edilmesi.
• Yasal Düzenlemeler: Gıda güvenliği ile ilgili yasal düzenlemelerin titizlikle uygulanması.

Burada tüketicilerede bazı görevler düşmektedir.

• Taze ve güvenilir kaynaklardan gıda satın alınması: Analizleri sıklıkla yaptırdıkları için kontaminasyon riski azdır.
• Son kullanma tarihlerinin kontrol edilmesi: Bozulmuş gıda alınmasına engel olur küf oluşumundan dolayı toksin üremesine sebep olabilir.
• Gıdaların iyice yıkanması : Gıdaları yıkamak, gıda kontaminasyonunu önlemenin önemli bir adımı olsa da tek başına yeterli değildir.Meyve ve sebzelerdeki pestisit ve nitrat miktarlarında azalma görülür.
• Pişirme sıcaklıklarına dikkat edilmesi: Yüksek sıcakta pişirme sonucunda akrilamid,3-mcdp oluşumasına neden olabilir.

Neden Nanolab?

Yukarıda belirtilen kontamine ve kirleticleri ileri teknoloji cihazlarımız  ve deneyimli personellerimiz ile  laboratuvarlarımızda  analizleri gerçekleştirmekteyiz. 2 adet LC-MSMS,2 adet GC-MSMS,1 adet ICP-MS , 1 Adet GCMS-HEAD SPACE,3 adet HPLC,1 adet UV-Sprektrometre cihazlarımız ile mevzuatlara uygun teşhis limitleri doğruluğunda geniş etken madde kapsamamız ve ürün gruplarımız ile doğru,güvenilir olarak hizmet vermekteyiz.

Daha fazla bilgi için bize ulaşın.                                                                                         

Hizmetlerimiz ile ilgili güncel haberler ve paylaşımlar için bizi LinkedIn üzerinden takip edebilirsiniz.

En yeni blog yazılarımızdan haberdar olmak için Instagram hesabımızı takip edin.